با اینکه غالبا مشاغل خانوادگی نادیده گرفته میشوند، اما میتوان آنها را به وفور در اطراف مشاهده کرد. کافیست نگاهی به فروشگاههای کوچک و بزرگ موجود در محل زندگی خود داشته باشید، در نگاهی کلی میتوان شرکتهای بزرگی همچون BMW، سامسونگ و وال‌مارت را هم در این لیست قرار داد. طبق بررسیهای انجام گرفته یک سوم شرکتهای شاخص در فرانسه و آلمان با عنوان مشاغل خانگی فعالیت دارند. این مسئله به معنای آن است که، سهم قابل توجهی از انتخاب مسائل مدیریتی شرکتها و سازمانها به خانوادهها باز میگردد.
از زمانی که مشاغل خانوادگی گسترش پیدا کردهاند، با چالشها و عملکردهای منحصر به فردی هم در حوزه مدیریت شرکت و کسب‌و‌کار خانوادگی روبرو شدهاند. از جمله این چالشها میتوان به پیروی از نسل قدیمی و بنیانگذار کسب‌و‌کار اشاره کرد. همانطور که میدانید با گذشت سالها تعداد سهامداران مشاغل خانوادگی به صورت تصاعدی گسترش پیدا کرده است. و افراد صرفا براساس ارتباطات خانوادگی مالک بخشی از سهام و درآمد بیزینسها شدهاند. این در حالی است، که کمتر از 30 درصد مشاغل خانوادگی توانایی مشاهده نسلهای دوم و سوم را در بیزینسهای خانوادگی خود دارند.
برای اینکه شرکتها و کسب‌و‌کارهای خانوادگی بتواند در حوزه کاری خود به رشد برسند، باید با دو چالش دستیابی به عملکرد تجاری قوی و متعهد نگه داشتن اعضای خانواده نسبت به مالکیتها و تواناییهای کسب‌و‌کارهای خانوادگی به صورت همزمان رو به رو شد.
پنج ویژگی و بعد مهم برای خلق مشاغل پایدار خانوادگی شامل هماهنگی روابط در خانواده و درک نحوه تعاملات و ارتباطات خانواده با تجارت و بیزینس خانوادگی، ایجاد ساختار مالکیتی به منظور خلق سرمایه برای دستیابی به رشد و سرمایه بیشتر، حاکمیت و سبد تجاری بیزینس خانوادگی، مدیریت قدرتمند و حرفهای ثروت خانواده و ارتقای ارزشهای خانوادگی در طول نسلها از طریق سرمایهگذاری در موسسات خیریه هستند. این موارد باید در کنار یکدیگر به صورت همزمان کنترل شوند، تا اینگونه بتوان به نتیجه مدنظر دست یافت.
پنج ویژگی لازم برای موفقیت مشاغل خانوادگی
برای اینکه مشاغل خانوادگی به موفقیتهای متوالی برسند، نیازمند فعالیت خوب و همزمان پنج عامل زیر هستند:
بعد اول، خانواده
گاها، مشاغل خانوادگی به دلایل گستردهای همچون درگیریهای خانوادگی بر سر پول، تجاوز به حریم شخصی مدیر و رهبر، درگیری بر سر جانشینی و غیره دچار ضعف و شکست میشوند. به همین منظور، ضروری است نقشهایی برای تک تک اعضای خانواده به عنوان سهامدار، عضو هیئت مدیره و مدیر و رهبر اصلی در نظر گرفت، زیرا اینگونه میتوان از ایجاد مشکلات زیاد جلوگیری کرد.
مشاغل بزرگ خانوادگی به دلیل به کار بردن شیوههای مدیریتی قوی سالیان سال بر سر قدرت باقی مانده و از نسلی به نسل بعد انتقال یافتهاند. آنها سالها است که توافقنامههای شفاهی و کتبی به منظور ترکیب و انتخاب اعضای هیئت مدیره شرکت، تعیین مدیرعامل، شرایطی برای رسیدگی به اعضای خانواده و غیره تعیین میکنند. و اینگونه، براساس توافقنامه و خطمشیهای ایجاد شده تصمیماتی در رابطه با نحوه مدیریت و پیشروی شرکت پایهریزی میکنند.
این تصمیمات ریز و درشت منجر به پایداری و توسعه بیزینسهای خانوادگی کوچک و بزرگ در طی سالها میشود. آنها معمولا رویکردهای شایستهسالاری برای مدیریت بلندمدت شرکت و سازمان خود اتخاذ میکنند. هرچند، هیچ قانون واحدی برای همه بیزینسها وجود ندارد و سیاستهای خانوادگی تاحدودی متناسب با اندازه بیزینس خانوادگی، ارزشهای بیزینس، تحصیلات اعضای خانواده و صنایعی که بیزینسها با آن رقابت میکنند، پیش میروند.
اینگونه، از طریق رشد اعضای خانواده در کنار یکدیگر و از بین رفتن مدیریت واحد مشاغل خانوادگی، نهادهای خانوادگی میتوانند امکان رشد و پرورش ارزشهای خود را پیدا کنند. و بدین طریق، آنها حس غرور و معنای مالکیت را در کسب‌و‌کارهای خانوادگی خود خلق و لمس میکنند. جلسات و گردهماییهای خانوادگی به منظور انتخاب و بررسی اعضای جدید و یا موضوعات جدید میتواند اعضای خانواده را به سمت و سوی منافع مشترکی سوق دهد. اینگونه، افراد جوانتر در کسب‌و‌کارهای خانوادگی با نحوه کارکرد بیزینس خانوادگی آشنا شده و به فرصتهای بزرگی همچون استفاده از تجارب افراد حرفهای در خانواده خود دست مییابند.
بعد دوم، مالکیت
مسئله بعدی که باید به آن توجه داشت، کنترل و نفوذ اعضای خانواده برای تأمین سرمایه به منظور گسترش تجارت و تأمین نیازهای نقدی کسب‌و‌کار است. معمولا معاملات تجاری انجام گرفته بین کسب‌و کارهای بزرگ و کوچک خانوادگی 15 تا 20 سال به درازا میکشند. به همین خاطر، باید به نوع مالکیت و سرمایهگذاریها توجه ویژهای داشت، زیرا این عامل باعث انتقال قدرت از نسلی به نسل دیگر میشود.
بسیاری از مشاغل خانوادگی شرکتهای هلدینگ خصوصی زیرمجموعههای مستقلی دارند، زیر مجموعههایی که ممکن است مالکیت آنها عمومی باشند. به طور کلی، شرکتهای هولدینگ خانوادگی کنترل بیشتری بر نحوه مدیریت شرکت دارند. زمانی که شرکتهای هولدینگ خصوصی مدیریت میشوند، از تعارض منافع بین سرمایهگذاران کاسته میشود، که این امر منجر به افزایش بازدهی در کوتاه مدت میگردد.
معمولا، هدف از این کار حفظ سیاستهای مالی بیزینسهای خانوادگی در نزد اعضای خانواده است. در واقع، بعضی از خانوادهها سرمایهگذاران خارجی را از کسب‌و‌کار خود حذف میکنند. و از طریق سرمایهگذاری مجدد، به سود بیشتری از کسب‌و‌کار خود میرسند. این درحالی است که برخی دیگر، سهام خصوصی را به عنوان راهی برای تزریق سرمایه به شرکت انتخاب میکنند. بسیاری از مشاغل خانوادگی تجاری سهام را به منظور حفظ قدرت و مالکیت خود محدود میکنند.
اینگونه، سهامداران خانوادگی که خواهان فروش سهام هستند، باید سهام خود را به خواهر، برادر، و یا اعضای دیگر خانواده به فروش برسانند. گاها بنا به دلایلی، برخی از مشاغل خانوادگی برای تأمین نیازهای نقدی بیزینس خود تصمیماتی برای پرداخت نقدینگی توسط نسلهای آتی اتخاذ میکنند. و اینگونه در درازمدت بدهیهایشان پرداخت میکنند. توجه داشته باشید، هر کدام از این سیاستها باتوجه به خطمشیها و ارزشهای خانوادگی هر بیزینس تجاری تغییر میکنند.
بعد سوم، حاکمیت و سبد تجاری
از طریق خلق خطمشیها، قوانین و دستورالعملهای روشن و صریح میتوان استراتژیهای بلندمدتی برای شرکتهای خانوادگی ایجاد کرد. دو عامل مهم موفقیت شامل اعضای هیئت مدیره قدرتمند و چشماندازهای بلندمدت سهامها هستند. در ادامه به این دو عامل بیشتر میپردازیم:
اعضای هیئت مدیره قدرتمند
مشاغل بزرگ و موفق خانوادگی که سالیان سال بر سر قدرت باقی ماندهاند از حاکمیت قوی و قدرتمندی برخوردار هستند. اعضای این بیزینسها از طریق مشارکت فعالانه در کار اعضای هیئت مدیره شرکت به کنترل نحوه عملکرد مدیریت شرکت میپردازند. آنها از دانش عمیق و تجارب یکدیگر به منظور جلوگیری از مشکلات احتمالی و افزایش موفقیت خود بهره میبرند. البته، اینکه دانش خانواده را از طریق چشماندازهای استراتژیکی تازه تقویت کنیم، از اهمیت زیادی برخوردار است. هنگامی که خانوادهای سهام کل یک شرکت را در اختیار دارد، به احتمال زیاد اعضای هیئت مدیره آن بخش قابل توجهی از مدیران داخلی را در بر میگیرند.
فرآیند انتخاب اعضای هیئت مدیره (داخلی و خارجی) از یک شرکتی نسبت به شرکت دیگر متفاوت است. برخی از مشاغل خانگی اعضای هیئت مدیره جدید را به تنهایی انتخاب میکنند و سپس از طریق گروه سهامداران آنها را به رسمیت میشناسند. مکانیسمهای انتخابی اعضای هیئت مدیره هر شرکت و سازمانی تفاوتهایی دارند. اما آنچه از اهمیت برخوردار است وجود اعضای هیئت مدیره قوی و قدرتمند برای اجرای مسائل مدیریتی به شیوهای عالی و کاربردی است. گاها، برخی از این اعضا جلساتی طولانی مدت را برگزار کرده و در این جلسات درباره استراتژیهای خود با یکدیگر به صورت مفصل بحث میکنند.
مشاغل خانوادگی، مانند کسب‌و‌کارهای غیرخانوادگی، با چالشهای زیادی برای حفظ و تشکیل اعضای هیئت مدیره اجرایی قوی مواجه هستند. البته، گاها مشاهده شده اعضای هیئت مدیره (افرادی که جز اعضای خانواده نیستند) نگرانیهایی همچون تصمیمگیریهای غیررسمی درباره فرصتهای شغلی و یا مسائل مالی هیئت مدیره (که شامل اعضای خانواده میشوند) به صورت غیررسمی دارند.
اینگونه، امکان از دست دادن فرصت برای اعضای هیئت مدیره خارجی وجود دارد. معمولا، اعضای هیئت مدیره کسب‌و‌کارهای خانوادگی بر وفاداری و پشتیبانی از اعضای خانواده تمرکز دارند. و این مسئله در صورت عدم مدیریت صحیح میتواند باعث ایجاد تصمیمهای اشتباه و از دست دادن افراد کارآمد شود.
چشمانداز بلندمدت برای سهام
اکثر کسب‌و‌کارهای موفق خانوادگی به دنبال رشد و عملکرد مستمر برای افزایش ثروت خانواده و بهبود وضعیت بیزینس خود هستند. این رویکرد، باعث حفظ مشاغل خانوادگی در مقابل وسوسههای برنامهریزی کوتاهمدت (که هزینههای گرانی برای بیزینسها به دنبال دارد) میشود. برنامهریزیهای بلندمدت با ریسک کمتر منافع زیادی برای بیزینسهای خانوادگی به همراه دارند.
چشماندازهای بلندمدت
کسب‌و‌کارهای خانوادگی خواهان دستیابی به قدرت پرداخت مالی و بدهی کمتر نسبت به رقبای خود هستند. به کار بردن چشماندازهای بلندمدت برای مسائل مالی مشاغل خانوادگی را منجر به رونق کمتر در دوران بحرانی و شرایط خاص میکند. اما در این دوران شانس حیات این کسب‌و‌کارها نسبت به رقبا نیز افزایش مییابد. در دوران بحرانی، کسب‌و‌کارهای خانوادگی که چشماندازهای بلندمدت برای بیزینس خود لحاظ کردهاند، بهتر از این شرایط عبور میکنند.
باگذشت زمان دوباره میتوان به دوران رشد و پیشرفت بازگشت!
معمولا، مشاغل خانوادگی احتیاط زیادی را در معاملات خود لحاظ میکنند. این در حالی است، که بیزینسهایی که پایه و اساس آنها خانواده نیست، معاملات خود را با ریسک بالا انجام میدهند. گرچه، معاملات تجاری حتی با در نظر داشتن احتیاط تاحدی ریسک دارند. صاحبان کسب‌و‌کارهای خانوادگی، معمولاً بخش زیادی از ثروت خود را با تجارت همراه میکنند. آنها معمولا با چالشهایی برای جلوگیری از ریسکهای زیاد و بزرگ همراه هستند. به عنوان مثال، ممکن است ریسک بالا در معاملات تجاری باعث از دست دادن سرمایه خانواده و یا ورشکستی کسب‌و‌کار شود. به همین خاطر، میتوان از طریق مدیریت صحیح ریسکهای معاملاتی آنها را به نتایج بهتری رساند.
به همین خاطر است که مشاغل خانوادگی که از مدیریت بهتری در معاملات تجاری و سهامهای خود برخوردارند، به موفقیت و ماندگاری بیشتری هم میرسند. در کسب‌و‌کارهای خانوادگی ترکیبی نقدینگی در جریان ثبات بیشتری دارد و بازده ریسکهای معاملاتی نیز بیشتر است. به همین خاطر پیشنهاد میشود، کسب‌و‌کارهای خانوادگی تمرکز خود را به جای یک محصول یا خدمت بر چند محصول و خدمت بگذارند. اینگونه، به تدریج میتوان به رشد و موفقیت بیشتر در بخشهای مختلف یک کسب‌و‌کارهای خانوادگی در درازمدت رسید.
بعد چهارم، مدیریت سرمایه و داراییها
میتوان گفت، کسب‌و‌کارهای خانوادگی به تواناییهای زیادی برای مدیریت ثروت خود نیازمند هستند. معمولا، مدیریت داراییهای نقدینگی، داراییهای سرمایهگذاری شده و سهامها در شرکت و سازمان نیازمند دانش و تخصص هستند. به همین خاطر، از طریق همکاری با افراد توانمند و متخصص میتوان از خطرات و ریسکهای آتی کاست و منابع مالی زیادی را برای بیزینسها تامین کرد.
دستیابی به موفقیت و حفظ آن مسئله قطعی و یقینی نیست. بارها در طول تاریخ شاهد خانوادههای ثروتمندی در سراسر جهان بودهایم، خانوادههایی که سرمایه خود را از دست داده و ورشکسته شدهاند. و ضررهایی که این خانوادهها متحمل شدهاند، باتوجه به کسب‌و‌کار و بیزینسهایشان متفاوت بوده است.
براساس موارد ذکر شده، میتوان به اهمیت نحوه مدیریت ثروت و داراییها در مشاغل خانوادگی پی برد. طبق تحقیقات و بررسیهای انجام گرفته پنج عامل برای موفقیت در مدیریت ثروت شناسایی شدهاند. این پنج عامل شامل تخصص زیاد، به همراه عملیات و فرآیندهای نهادینه شده، معیارهای دقیق سرمایهگذاری، مدیریت دقیق عملکردها، فرهنگ کارآمد مدیریت ریسک ، اندازهگیری و کنترل ریسکهای متراکم و مدیریت باملاحظه استعدادها هستند.
بعد پنجم، موسسات خیریه
هر کسب‌و‌کار خانوادگی، میتواند برای افزایش حس وفاداری اعضای خانواده فرهنگ خیرخواهی را در بیزینس خود ترویج دهد. در واقع، ترویج این فرهنگ منجر به افزایش ارزش کسب‌و‌کار خانوادگی در طول نسلها میشود. تقسیم ثروت که یک مسئولیت اجتماعی است، باعث ایجاد حسن نیت برای تجارتها و بیزینسها میشود. هر ساله، بنیادهای خیریه تاسیس شده در خانوادههای کارآفرین سهم عظیمی از کمکهای خیرخواهانه را در سراسر جهان به خود اختصاص میدهند. از جمله بنیانگذاران بزرگ موسسات خیریه میتوان به بیل و ملیندا گیس در ایالات متحده آمریکا اشاره کرد.
در واقع، پول به تنهایی تضمین کننده هیچ‌گونه ارزش اجتماعی نیست. بلکه، خانوادههای پولداری که در فعالیتهای خیرخواهانه شرکت میکنند، منجر به بهبود وضعیت اجتماعی مردم تنگ دست و افزایش کمکهای بشر دوستانه از نسلی به نسل دیگر میشوند. حتی، برخی از بنیادهای خانوادگی از طریق در نظر گرفتن بودجه مخصوص افراد نیازمند شرایط بهتری را برای زندگی، تحصیل و یا حتی تامین نیازهای مالی آنها فراهم میکنند.
اتخاذ این رویکردها در درازمدت منجر به افزایش فعالیتهای بشر دوستانه و افزایش خیرخواهی و نوع دوستی نسلهای آتی میشود. طبق بررسیها و نتیجه گیریها، مشارکت سازمانهای غیرانتفاعی و غیر دولتی منجر به ارتقا اهداف اجتماعی خانوادهها میشود. به همین منظور، برای افزایش موفقیت و کارایی سازمانهای خانوادگی میتوان از ترکیب تخصص و اشتیاق مردم برای کمک استفاده کرد. طبق تجربه، مشاغل خانوادگی باید تمرکز خود را بر یادگیری و تصمیمگیری قرار دهند. اینگونه، آنها میتوانند با ذهنی باز و آماده معاملات تجاری خود را انجام دهند و بدین طریق به نتایج مثبتی در کسب‌و‌کار خود برسند.
نتیجه گیری
امیدواریم از مطالب فوق به منظور مدیریت بهتر کسب‌و‌کارهای خانوادگی بهره ببرید. پنج ویژگی ذکر شده برای دستیابی به موفقیت طولانیمدت و پایدار مشاغل خانوادگی کمک کننده هستند. در ضمن، شما میتوانید از طریق به کار‌بردن این ویژگیها چالشهای موجود در کسب‌و‌کار خانوادگی را در شرایط بحرانی رفع کرده و از این شرایط برای گسترش کسب‌و‌کار خانوادگی خود استفاده کنید.
نظری دهید